Μαμά, φοβάμαι το σκοτάδι! Άνοιξε το φως!

Σήμερα μιλάμε για το φόβο, ξεκινώντας από το φόβο στο σκοτάδι. Ο Τζακ και η Δρ Μπέτη συζητάνε με την καλή τους φίλη Ειρήνη  Κλησιάρχη, Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας, η οποία μας εξηγεί γιατί ο φόβος είναι χρήσιμο συναίσθημα και πως μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά όταν φοβούνται το σκοτάδι.

Σίγουρα αυτή η φράση είναι οικεία! Η φράση αυτή συμπεριλαμβάνει έντονα συναισθήματα με κυρίαρχο το φόβο. Ο φόβος είναι ένα από τα επτά συναισθήματα και οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι φόβο πρώτη φορά βιώνουμε τη στιγμή που γεννιόμαστε και από την ασφάλεια της μήτρας βρισκόμαστε σε ένα άγνωστο περιβάλλον. Ο φόβος που σχετίζεται με το σκοτάδι σημαίνει άλλωστε ακριβώς αυτό, το φόβο του άγνωστου, του αναπάντεχου. Ο φόβος είναι ένας μηχανισμός επιβίωσης και ο ρόλος του είναι να μας “προστατεύει” από πραγματικούς ή μη πραγματικούς κινδύνους.

Γιατί όμως ένα μικρό παιδάκι να φοβάται το σκοτάδι;

Ο φόβος εντάσσεται και συνδέεται με τα αναπτυξιακά στάδια ενός παιδιού και κυρίως λόγω των εξωτερικών ερεθισμάτων. Εμφανίζεται σε ηλικία από 1-4 ετών, στην ηλικία που συναντούμε φόβο για τα ζώα, τις αστραπές, τις βροντές ή τα αεροπλάνα. Σε μεγαλύτερες ηλικίες από 5-8 ετών τα παιδιά συνειδητοποιούν την έννοια του “θανάτου” και μπορεί να φοβούνται τα φαντάσματα, τους εγκληματίες, τον θάνατο των γονιών τους ή και τον δικό τους. Σταδιακά και μετά την ηλικία των 8 ετών και αυτοί οι φόβοι μειώνονται.

Το φόβο για το σκοτάδι μπορεί να τον “πυροδοτήσουν” μια σειρά γεγονότων, καθώς και η ιδιοσυγκρασία του παιδιά ή κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ένα παιδί 2 ετών  για παράδειγμα περνώντας το συγκεκριμένο αναπτυξιακό στάδιο χρειάζεται να “μάθει” γιατί απλά δεν “γνωρίζει”.

Μπορεί να υπάρχει κάποιος στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον που να έχει τον ίδιο φόβο πχ μεγαλύτερο αδερφάκι. Μπορεί να συνδέεται με κάτι που είδε στην τηλεόραση ή με συγκεκριμένες αντιδράσεις των γονιών, ή με τυχαίο γεγονός πχ διακοπή ρεύματος.

Οι γονείς ανάλογα και με την ηλικία του παιδιού μπορούν να βοηθήσουν, πρώτα παρατηρώντας τις αντιδράσεις του παιδιού και έπειτα με την άμεση παρέμβαση τους για να νιώσουν τα παιδιά ασφάλεια.

Εάν το παιδί δεν μπορεί να εκφραστεί:

• Παρατηρώ τις αντιδράσεις κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, όπως την ώρα που είναι να πάει στο δωμάτιό του για ύπνο, γκρινιάζει ή πιπιλά τον αντίχειρα
• Προσέχουμε τη δική μας αντίδραση
• Διατηρώ μια καθημερινή ρουτίνα ύπνου πχ μπάνιο, φαγητό, διάβασμα παραμυθιού, χαμηλός φωτισμός
• Αφήνω τις πόρτες ανοιχτές
• Πάντα αγκαλιάστε και μείνετε σε σωματική επαφή μέχρι να νιώσει καλύτερα.

Εάν το παιδί είναι μεγαλύτερο επιπλέον μπορείτε:

• Να του μιλήστε και να το ρωτήσετε τι ακριβώς φοβάται. Αφήστε να σας δείξει και να ονοματίσει το φόβο του
• Εξηγήστε του ότι θέλει να μάθει
• Καθησυχάστε του και διαβεβαιώστε ότι θα είστε δίπλα του όποτε το χρειαστεί
• Ενθαρρύνετε τις μικρές προόδους που θα προσπαθεί να κάνει
• Περάστε περισσότερο χρόνο μαζί του στο μέρος που φοβάται

Σε καμία περίπτωση:

• Μην κοροϊδέψετε ή υποτιμήστε το φόβο του
• Μην γίνετε υπερπροστατευτικοί
• Μην προσπαθήσετε να “εκφοβίσετε” ή τιμωρήσετε το παιδί με αυτό που φοβάται

Υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις που ο αρχικός φόβος μπορεί να μετατραπεί σε φοβία και τότε επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό η καθημερινότητα. Η φοβία είναι μια αγχώδης διαταραχή και χαρακτηρίζεται από επιμονή, διάρκεια, είναι έντονη και γίνεται παράλογη. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται η βοήθεια των ειδικών για αποτελεσματική αντιμετώπιση.

Να μην φοβόμαστε τους φόβους! Τόσο η παντελής έλλειψη φόβου , όσο και  ο υπερβολικός φόβος δημιουργούν προβλήματα στη ζωή των ανθρώπων.

Ειρήνη Κλησιάρχη, Σύμβουλος ψυχικής υγείας, Parenting and Family Coach
Εικονογράφηση, Επιμέλεια, Μετάφραση στα Αγγλικά: Δρ Ιωάννα Νίξον